روبرتز گفت: «مردان با تفنگ می‌آمدند و به طور منظم ویرانی به بار می‌آوردند. این مردان با مجبور کردن مردم به فرار از خانه‌هایشان باعث مرگ‌و‌میر بیشتری می‌شدند تا اینکه در‌واقع به آن ها تیراندازی کنند و گلوی آن ها را شکاف دهند. وقتی یک دهکده مورد‌حمله قرار می‌گیرد اغلب در شب، مردم به داخل جنگل فرار می‌کنند اگر آن ها مریض شوند و چیزی نخورند، می‌میرند.»^۹۰

از سال ۱۹۹۰ رایج‌ترین علت‌های گزارش شده مرگ‌و‌میر در میان کودکان آواره، بیماری‌های واگیردار مانند اسهال، عفونت‌های تنفسی شدید، سرخک، مالاریا، و سایر بیماری‌های مسری بوده است.^۹۱ حتی در زمان جنگ این ها قاتل اصلی کودکان هستند. تأثیرات خطرناک آن در طول جنگ تا‌حدی به علت غلبه سوء‌تغذیه که کودکان را مستعد بیماری می‌کند، اهمیت داده می‌شود. در سراسر جهان بیش از ۱۰ میلیون بچه هر سال عمدتاًً به دلایل قابل پیشگیری می‌میرند.

اسهال یکی از رایج‌ترین بیماری‌های واگیردار می‌باشد. گسترش و تأثیر آن با نبود بهداشت کافی و آب آشامیدنی تمیز تشدید می‌شود. این عوامل معمولاً کندتر از شیوع کشنده وبا هستند که به سراسر اردوگاه های آواره در کشورهایی مانند بنگلادش، جمهوری دموکراتیک کنگو، کنیا، مالاوی، نپال، سومالی هجوم آورده است. در قسمت‌هایی از سومالی در سال ۱۹۹۲ بیماری اسهال باعث مرگ‌و‌میر حداکثر نصف کودکان شد.^۹۲

کودکان همچنین در معرض خطر ذات‌الریه و سایر عفونت‌های تنفسی شدید قرار دارند. در سال ۱۹۹۴ یک سوم از کودکانی که در شش مرکز پناهنده در گوما در زئیر سابق مردند، قربانیان عفونت‌های تنفسی بودند. سل، به عنوان یک تهدید علیه سلامتی در بسیاری از قسمت‌های جهان ظاهر شده‌است و توسط فرایند HIV/AIDS تشدید شده‌است.^۹۳ TB (سل) به‌راحتی در شرایط پُر‌ازدحام بیشتر در اردوگاه‌های پناهندگی شیوع می‌یابد و WHO برآورد کرده‌است که نصف پناهنده‌های جهان ناقل TB می‌باشد.

مالزی، علت اصلی دیگر مرگ‌و‌میر در مناطق استوایی همراه یا بدون عامل پیچیده درگیری می‌باشد. تقریباً یک‌میلیون بچه که ۹۰% آن ها در آفریقا می‌باشند هر ساله از بیماری مالاریا می‌میرند. مالاریا، قاتل اصلی در میان افراد آواره‌ای می‌باشد که به مناطقی با بیماری بومی مالاریا نقل مکان می‌کنند و مستقر می‌شوند و اغلب بدون پناهگاه در شب می‌خوابند. در سیرالئون بیشتر مردم در طول هشت سال گذشته از مالاریا مرده‌اند تا از جراحت‌های مرتبط با جنگ.^۹۴

مخاصمات مسلحانه همچنین به طور ‌چشمگیری امکان بالقوه برای شیوع عفونت‌های مسری جنسی از جمله HIV/AIDS را افزایش می‌دهد. احتمال و تعداد فعالیت جنسی بدون کاندوم در طول جنگ افزایش می‌یابد. انتقال HIV/AIDS در جنگ می‌تواند همچنین توسط آسیب‌پذیری شدید زنان و دختران به خشونت جنسی و اجبار تسریع شود. این خطرات با قطع خدمات بهداشتی و نبود آزمایش خون در خدمات تزریق خون افزایش می‌یابد.

۱٫۱٫۲٫جنگ، فقر و ایدز

ارتباط بین جنگ و ایدز در هر‌دو جهت دنبال شده و به‌واسطه ی فقر و ابعاد جنسیت بیشتر می‌شود. هیچ مسئله‌ای وجود ندارد که فقر گسترش HIV/AIDS و تأثیر آن ها را تسریع نکند به‌همین دلیل است که هر راه‌حل طولانی مدت در جنگ علیه ایدز باید شامل معیارهایی برای کم کردن فقر و در وهله‌ی اول اقداماتی برای تقویت کردن امکانات اجتماعی و تأسیسات نظامی باشد.

دکتر پیتر پیوت مدیرعامل برنامه های مشترک سازمان ملل متحد ‌در مورد HIV/AIDS جامعه بین‌المللی را مجبور ‌کرده‌است که این بیماری همه‌جاگیر را شناسایی کند. دولت آفریقا امروزه به طور متوسط دو برابر کمک‌های مالی را روی سرمایه‌گذاریشان در بخش خدمات اجتماعی اصلی صرف می‌کند. وقتی از ۱۷‌کشور، ۱۳‌تای آن ها با بیش از ۱۰۰۰۰۰ بچه یتیم شده توسط ایدز کشورهای فقیر بدهکار باشند و وقتی ۱۳ کشور از همان ۱۷‌کشور یا در درگیری یا در آستانه درگیری هستند ‌بنابرین‏ هیچ شکی نیست که ارتباط عمیقی بین فقر، درگیری و HIV/AIDS وجود داشته باشد.^۹۵

هزینه های نظامی ملی، امکانات مالی را که برای خدمات اجتماعی، تحصیلی، بهداشتی در جنگ علیه HIV/AIDS مورد استفاده قرار می‌گیرد را مصرف می‌کنند. برای مثال در سال ۱۹۹۸‌بوروندی ۵٫۸% از GDP را روی ارتش صرف کرد تقریباً ۱۰‌برابر ۰٫۶% برای بهداشت تخصیص داده شد. در اتیوپی مخارج نظامی ۳٫۸% GDP را به خود اختصاص داد و ۱٫۶% برای بهداشت در‌نظر گرفته‌شد.^۹۶

درمان‌های دارویی که در کشورهای صنعتی مؤثر بوده است، در کشورهای در‌حال توسعه مخصوصاً کشورهای در‌حال جنگ به شدت پُر‌هزینه بوده است. این درمان‌ها شامل آنتی‌ویروس‌هایی (ARVs) می‌باشد که می‌تواند پیشرفت ایدز را کُند کند. علاوه بر‌این داروهای دیگری برای درمان بیماری‌های ویروسی مانند مننژیت‌کریپتو‌کوکوس و ذات‌الریه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

شرکت‌های داروسازی برای مذاکره ‌در مورد قیمت‌های مقرون ‌به صرفه‌تر همراه با تمایلی برای حمایت از سهام بازارشان از طریق قرار‌دادن کشورها در تعهدات خرید طولانی‌مدت کُند عمل کردند. بعضی دولت‌ها و گروه‌های بشردوستانه پیشنهادهای زیر‌قیمت توسط تولیدکنندگان داروهای ایدز را پذیرفتند و فشار بر شرکت‌های چند‌ملیتی برای کاهش بیشتر قیمت‌ها را افزایش دادند.

با پذیرفتن اهانت‌های عمومی بین‌المللی ‌در مورد قیمت‌های تورمی آنتی‌ویروس‌ها، تعدادی از شرکت‌های داروسازی چند‌ملیتی مایل بودند که قیمت داروهای آنتی‌ویروسی را پایین آورند. اما حتی آن ها قیمت‌های بالاتر از استطاعت خدمات بهداشتی ملی را در کشورهای در حال توسعه خواه در جنگ و خواه در صلح کاهش دادند. از آوریل سال ۲۰۰۱ تنها اقلیت کمی از مردم در کشورهای در‌حال توسعه به چنین داروهایی دسترسی داشتند.

یک عامل به شدت مورد‌بحث قرار گرفته در مذاکرات جاری، قانون حق انحصاری بین‌المللی بوده است که می‌تواند تولید انواع داروهای ایدز مقرون ‌به صرفه را محدود کند، ‌در حالی که ‌دسترسی مقرون ‌به صرفه همگانی به ARVs به خودی‌خود کافی نمی‌باشد. اگر جامعه بین‌المللی منتظر حق انحصاری داروهای HIV/AIDS باشد، میلیون‌ها نفر حتی پیش از موعد خواهند‌مرد. در‌حقیقت ، برزیل، هند و تایلند هم‌اکنون به طور‌موفقیت‌آمیزی داروهای کلی ایدز را تولید می‌کنند. با‌توجه به ابعاد رو‌به افزایش سریع بحران‌های HIV/AIDS چنین اقداماتی جایگزینی نه تنها معقول بلکه ضروری می‌باشند.

در حالی که تقاضای دسترسی مقرون ‌به صرفه همگانی به درمان‌های آنتی‌ویروسی پیچیده‌تر در طول مخاصمات مسلحانه نامعقول می‌باشد، کسانی که تحت سرپرستی قرار دارند باید در اولویت باشند. سیستم های ‌ارائه کننده بهداشت در کشورهای در‌حال جنگ باید به اندازه کافی تقویت شوند تا بتوانند استفاده از آنتی‌ویروس ها را حمایت و کنترل کنند.

۱٫۱٫۱٫۲٫ ایدز و ارتش

برآورد می‌شود که نیروهای مسلح نسبت ۲ تا ۵ برابر بیشتر از افراد غیرنظامی به عفونت‌های جنسی مبتلا‌ می‌شوند اما در طول مخاصمات مسلحانه میزان عفونت می‌تواند حداکثر تا ۵۰‌برابر بالاتر باشد.^۹۷یک آمار تهدیدآمیز بیان می‌کند که STIs خطر انتقال ایدز را افزایش می‌دهد.