مشکلات فوق و البته میل به توسعه علمی و ورود به عرصه­های جدید علم و دانش از یک سو و هماهنگی با تحولات فناوری از سوی دیگر، سبب شده که در چند دهه اخیر تلاش­های بسیاری درباره آموزش علم اطلاعات و دانش­شناسی و ضرورت بازنگری و هماهنگ­سازی محتوای رشته با نیاز­های در حال تغییر جامعه­ی اطلاعاتی در کشور انجام گیرد، و هریک از پژوهشگران از زوایای گوناگونی به اظهار نظر درباره تغییر نام و محتوای رشته و لزوم حذف یا افزودن برخی از درس­ها به برنامه­ی آموزشی پرداخته­اند (فتاحی، 1379؛ حیدری، 1389، 1390؛ غیوری، 1388).

پیشنهاد­های ارائه شده، نشان­ دهنده­ی لزوم نگاهی جدید به آموزش و محتوای آموزشی رشته­ی علم اطلاعات و دانش­شناسی است و همان­طور که فرج­پهلو (1390، ص 32) اشاره می­کند قضاوت در مورد چشم­انداز آینده­ی رشته­ی علم اطلاعات و دانش­شناسی بدون شناخت عناصر آن و عوامل مؤثر بر آن امکان پذیر نیست. البته خلاء­های موجود در برنامه درسی حوزه­ی علم اطلاعات و دانش­شناسی به ارائه­ی راه­کارهایی برای بخش­های مغفول مانده در این برنامه ارائه می­دهد، امّا مبتنی بر اصول بنیادین و چارچوب نظام­مند و پویا نیستند. 

آنچه به عنوان مسئله اساسی این پژوهش مطرح است، نبود چارچوب جامعی از معیارها و شاخص­های مورد نیاز برای ارزیابی دانش­آموختگان رشته علم اطلاعات و دانش­شناسی است. اما برای حصول به چنین چارچوبی همان­طور که فتاحی (1379) نیز بر این باور است، مهم­ترین اقدامی که باید پیش از هر نوع برنامه­ریزی و تصمیم­گیری در مورد نظام آموزشی صورت گیرد، روشن ساختن زیر بنای نظری و فلسفی آموزش، تدوین اصول و چارچوب فعالیت­های آموزشی بر اساس همین زیر بنای نظری است. از این رو، برنامه­ریزی­های کلان و خرد آموزشی هم باید بر مبنای اصول نظری انجام گیرد. به طور کلی، هدف از استوار ساختن آموزش بر پایه یک زیر بنای نظری معتبر آن است که نظام آموزشی مدرسان و دانش­آموختگان را قادر می­سازد تا در واکنش به مسائل محیط و جامعه بتوانند مناسب­ترین رویکردها و راه­حل­ها را ارائه دهند و در نهایت به پیشرفت معقولانه جامعه مدد رسانند. با توجه به همه­ی این مسائل و مشکلات، چگونه می­توان الگویی نظام­مند که بر مبنای اصول نظری باشد برای کتابداران طراحی کرد؟

نظریه شایستگی کانونی از جمله نظریه­های مطرح در زمینه آموزش و آینده نظام آموزشی است که با کمک آن می­توان مبانی و الگو­های نظری آموزشی را که متناسب با حوزه­های علم اطلاعات و دانش­شناسی است شناسایی و پیاده­سازی کرد (حیدری1390، ص 73).

الگوی شایستگی مفهوم نسبتاً جدیدی است که بسیاری از انتظارات مورد توجه صاحب­نظران را در خود جای می­دهد. در الگوی شایستگی، شایستگی به دو مقوله­ی عمومی وتخصصی تقسیم
می­شوند. شایستگی­های عمومی به صورت پایه­ای برای تمام افراد جامعه و به خصوص جامعه­ی اطلاعاتی و معرفتی لازم و ضروری است و شایستگی­های تخصصی مربوط به یک حوزه­ی تخصصی خاص می­باشد. شایستگی­های تخصصی مواردی است که از درون شرح شغل­های مرسوم سازمان­ها قابل استخراج و با دوره­های آموزشی قابل بهبود می­باشد. در تکمیل الگوی شایستگی کتابداران ناگزیر به شناسایی شایستگی­های تخصصی کتابداران می­باشیم زیرا شایستگی­های عمومی این الگو توسط گرایی تکمیل شده است (گرایی، 1390).

 از آنجایی که برای شناسایی شایستگی­های کانونی تخصصی در هر رشته و حوزه­ی تخصصی شناخت ابعاد و چارچوب­های اصلی و فرعی شکل دهنده آن رشته الزامی است. بنابراین در رشته علم اطلاعات و دانش­شناسی نیز بدون شناخت عناصر رشته و عوامل مؤثر برآن امکان تدوین الگوی مورد نظر محقق نخواهد شد. لاجرم در این پژوهش به رشته علم اطلاعات و دانش­شناسی بر اساس اصل موج / ذره که یکی از اصول نظریه کوانتومی اطلاعات است نگریسته می­شود که حاصل آن ایجاد دو نگاه فرایندی و ذره­ای به علم اطلاعات و دانش­شناسی است.

با نگاهی فرایندی (موجی) به فرایند اطلاعات می­توان چنین تفسیر کرد که اطلاعات از تولید تا استفاده چرخه­ای را طی می­کند که این چرخه همانند ذرات اتمی در حالت موجی قابل سنجش و اندازه­گیری نمی­باشد. و از آنجایی که برای ارزیابی شایستگی­های تخصصی کتابداران باید معیاری را در نظر گرفت که قابل اندازه­گیری باشد می­توان به اطلاعات و چرخه­ای که طی می­کند با نگاه ذره­ای نگریست بدین گونه که با شناسایی مؤلفه­های مهم رشته­ی علم اطلاعات و دانش­شناسی که به نوبه­ی خود چیزی جز اجزاء تشکیل دهندۀ چرخه­ی فوق­الذکر نمی­باشند، قادر به شناسایی چارچوب رشته علم اطلاعات و دانش­شناسی هستیم که پیامد آن، شناخت شایستگی­های مورد نیاز کتابداران و در نهایت تدوین الگوی مورد نظر است.

1-3. اهمیت و ضرورت پژوهش

مروری بر پژوهش­های پیشین نشان می­دهد که کار منسجم و جامعی به منظور تدوین شایستگی­های کانونی کتابداران در سطح تخصصی درقالب یک الگوی منسجم و شناسایی مؤلفه­های آن در ایران صورت نگرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش می­تواند در ارزیابی میزان توجه به اولویت­های آموزشی علم اطلاعات و دانش­شناسی در جامعه­ی اطلاعاتی و سنجش میزان اثربخشی برنامه­ی درسی علم اطلاعات و دانش­شناسی در پروراندن شایستگی­های کانونی تخصصی میان دانشجویان به کار ­رود.

پژوهش حاضر از دو بعد توسعه­ی نظر و نظریه پردازی در علم اطلاعات و دانش­شناسی و دیگری به کار گیری و عمل به یافته­های آن حائز اهمیت است. که می­تواند مورد توجه همه دست­اندرکاران آموزش علم اطلاعات و دانش­شناسی قرار گیرد. الگوی شایستگی می­تواند در حوزه­های مختلف نظام آموزشی از جمله مدیریت آموزشی، برنامه­ریزی درسی، جذب دانشجو و ارزشیابی در سطوح متفاوت آن کاربرد داشته باشد و به عبارت دیگر، کل فرایند طراحی تا ارزیابی یک نظام آموزشی را می­توان بر مبنای الگوی شایستگی پایه­گذاری کرد (فیض و بهادرنژاد، 1389، ص 38).

1-4. اهداف پژوهش

1-4-1. هدف اصلی

هدف اصلی این پژوهش تدوین الگوی شایستگی­های کانونی تخصصی دانشجویان کارشناسی علم اطلاعات و دانش­شناسی و سنجش آن در میان دانشجویان کارشناسی این رشته در دانشگاه­های تهران، شهید چمران اهواز، شیراز و فردوسی مشهد می­باشد.

1-4-2. اهداف ویژه­

1. شناسایی و تدوین الگوی شایستگی­های کانونی تخصصی مورد انتظار، از دانشجویان دوره­ی کارشناسی علم اطلاعات و دانش­شناسی.

1. سنجش میزان برخورداری دانشجویان دوره­ی کارشناسی علم اطلاعات و دانش­شناسی دانشگاه­های تهران، شهید چمران، شیراز و فردوسی از شایستگی­های کانونی تخصصی مورد انتظار.

1. مقایسه­ی بین شایستگی­های کانونی تخصصی دانشجویان دوره­ی کارشناسی دانشگاه­های تهران، شهید چمران، شیراز و فردوسی و نمره معدل آن ها.

1-5. پرسش­های  پژوهش

1. الگوی شایستگی­های کانونی تخصصی مورد انتظار از دانشجویان دوره­ی کارشناسی علم اطلاعات و دانش­شناسی کدام است؟

1. میزان برخورداری دانشجویان دوره­ی کارشناسی علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه­های تهران، شهید چمران، شیراز و فردوسی از شایستگی­های کانونی تخصصی مورد انتظار تا چه حد است؟

1. سطح شایستگی­های کانونی تخصصی دانشجویان دوره­ی کارشناسی دانشگاه­های تهران، شهید چمران، شیراز و فردوسی مشهد و نمره معدل آن ها، در مقایسه با هم چگونه­ است؟

6-1.تعاریف عملیاتی پژوهش

شایستگی کانونی تخصصی: شایستگی کانونی تخصصی دانشجویان دوره­ی کارشناسی علم اطلاعات و دانش­شناسی دانشگاه­های تهران، شهید چمران اهواز، شیراز و فردوسی مشهد، عبارت از مهارت­های علمی و فنی ویژه­ی کتابداران است که به منظور عملکرد  موفقیت­آمیز در شغل مشخص شان باید از طریق آموزش در طول دوران تحصیل به آنها آموخته شود.

دانشجویان علم اطلاعات و دانش­شناسی: منظور آن دسته از دانشجویان دوره­ی کارشناسی علم اطلاعات ودانش­شناسی دانشگاه­های تهران، شهید چمران اهواز، شیراز و فردوسی مشهد می­باشد، که در سال تحصیلی 1393-1392 در سال سوم و چهارم مشغول به تحصیل می­باشند.

1. 1. Cometency – based training

1. Specialized Competencies

3.Quantum Information Theory