بررسی و امکان سنجی استقرار صنعت بازیافت کشتی در منطقه آزاد اروند |
 |
ایران با بیش از 1800 کیلومتر مرز ساحلی در امتداد خلیج فارس و دریای عمان و مالکیت یکی از بزرگ‌ترین ناوگان‌های کشتیرانی در منطقه پتانسیل بالایی برای برخورداری از جنبه‌های اقتصادی صنعت اوراق و بازیافت کشتی‌های ایرانی و حتی خارجی دارا می‌باشد. در حال حاضر به دلایل زیست محیطی، فقدان تکنولوژی علمی و دلایل دیگر، ایران دارای این صنعت نمی‌باشد و حتی کشتی‌های ایرانی متعلق به ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و شرکت ملی نفتکش برای اوراق و بازیافت به کشورهای بنگلادش، پاکستان و هند فروخته می‌شوند. این امر علاوه بر عدم استفاده از این پتانسیل بالقوه به دلیل هزینه‌های اسکان و برگشت پرسنل کشتی به کشور، غالبا از طریق هوایی، هزینه‌هایی برای شرکت‌های کشتیرانی در بر دارد.
ایجاد بازار کار و بازیافت فولاد برای مصرف در صنایع داخلی می‌تواند امکان ایجاد این صنعت را با در نظر گرفتن استاندارد‌های بین‌المللی در ایران امکان‌پذیر سازد.
در این پژوهش امکان‌سنجی تسهیلات بازیافت کشتی‌ها با بررسی دقیق وضعیت امکانات و تجارب موجود دراین زمینه، نیاز کشور به توسعه این صنعت و همچنین مطالعات انجام شده، پایه‌ای برای انجام طرح‌های عملی این پژوهش فراهم می‌شود.
1-3 سابقه و ضرورت انجام تحقیق
نرخ رو به رشد عمر عملیاتی شناورها به ویژه کشتی‌های تجاری چون تانکرهای فله‌بر و کانتینرها و آمار روزافزون خروج آنها از چرخه حمل‌ونقل دریایی، نیاز به بازیافت و انهدام شناورها را دامن زده است. افزایش تعداد ناوگان خارج از رده ایران، کشتی‌ها آسیب دیده در جریان جنگ ایران و عراق، بازار خوب محصولات اوراقی و نهایتاً افزایش سالانه تعداد کشتی‌هایی که بایستی اسکراپ شوند توجیه اقتصادی خوبی برای توسعه صنعت بازیافت کشتی در کشور فراهم می‌کند. از طرف دیگر توجه به وجود ظرفیت‌ها و تجهیزات و زیرساخت‌های بسیار مناسب کشور در زمینه‌های مختلف کشتی‌سازی، تعمیرات و احداث و نصب سازه‌های دریایی و از طرفی حضور مجتمع‌های کشتی‌سازی و صنایع فراساحل ایران به طور بالقوه می‌تواند پذیرای صنعت بازیافت کشتی باشد.
با توجه به افزایش تناژ کشتی‌های کنوانسیونی و غیرکنوانسیونی متعلق به کشورمان بدیهی است، از رده خارج شدن این شناورها نیز باید بر اساس اصل ایمن‌سازی و سازگاری با محیط‌زیست انجام گیرد، زیرا شرایط جغرافیایی اروندرود که از مرداد ماه سال 1387، به عنوان منطقه ویژه‌ی دریایی شناخته شده، از منظر اکولوژیکی از اهمیت بالایی برخوردار است.
ایمنی و سازگاری صنعت بازیافت با محیط‌زیست، باید در دستور کار قرار گیرد و با جدیت، بر بند بند آن صحه گذاشته شود. در توسعه این صنعت، تولیدکنندگان تجهیزات دریایی و صنایع کشتی‌سازی سهم زیادی دارند و مالکان شناورها نیز در آن نقش حساسی را ایفا می‌کنند. با عنایت به اینکه بازیافت کشتی‌ها بدون هیچ گونه ضابطه و مقررات اجرایی در سواحل جنوبی کشورمان به طور محدود در حال انجام است و عملا هیچ گونه نظارتی بر نحوه عملکرد متصدیان این صنعت وجود ندارد و ابعاد سوء آن در بخش سلامت انسانی و محیط‌زیست کماکان مجهول مانده است و با توجه به اینکه سالانه برخی از کشتی‌های اقیانوس‌پیمای تحت پرچم جمهوری اسلامی ایران جهت بازیافت به کشورهای دیگر اعزام می‌شوند، لزوم ضابطه‌مند نمودن این صنعت از طریق تدوین قوانین و مقررات مورد نیاز و شناسایی مکان‌هایی برای ارائه آن، یک ضرورت به حساب می‌آید.
با توجه به افزایش تقاضای مصرف آهن و فولاد از یک سو، از سوی دیگر احتمال آلودگی ناشی از عمل یاد شده که تبعات زیست محیطی فراوانی دارد و نیز عدم رعایت نکات بهداشتی و ایمنی در حین انجام کار، ضرورت تبیین و تدوین چهارچوبی مناسب به منظور اجرای ایمن و بهداشتی این عمل در بین مردم ساحل‌نشین محرز است؛ چرا که این صنعت اصولاً به عنوان صنعتی آلوده کننده در همه جای دنیا شناخته می‌شود.
از آنجایی که اکوسیستم دریایی یکی از منابع حیات بشری محسوب می‌شوند، هر آنچه که موجب اختلال در این منشاء حیات شود، باید تحت کنترل قرار گیرد. بر این اساس سازمان بین‌المللی دریانوردی بر آن شد تا موضوع بازیافت کشتی‌ها را به طور جدی در دستور کار قرار دهد و نتیجه این واکنش منجر به شکل‌گیری کنواسیون بازیافت کشتی‌ها گردید که در سال 2013 در هنگ‌گنک نهایی شد مطابق با این کنوانسیون، وظایف و مسئولیت‌هایی برای کشورهای صاحب پرچم، مالکان کشتی، صنایع کشتی‌سازی، مراکز بازیافت کشتی و … در نظر گرفته خواهد شد که اجرای کامل آن به طور یکپارچه توسط تمامی اعضا ملزم می‌شود. نگرانی مجامع بین‌المللی زیست محیطی از تبعات سوء فرایند بازیافت کشتی‌ها بر عوامل انسانی و محیط‌زیست به سبب مشکلات ناشی از افزایش بازیافت کشتی‌های فرسوده، منجر به یک اجماع بین‌المللی به منظور ایمن‌سازی و جلوگیری از تأثیرات مخرب این عملیات بر محیط‌زیست دریایی گردید.
از آنجایی که 95% وزن این کشتی‌ها را فلزاتی مانند آهن و فولاد تشکیل می‌دهد، این صنعت کمک شایانی به تأمین مایحتاج صنعت فولادسازی نیز می‌کند.
متأسفانه علی‌رغم آمادگی سرمایه‌گذاران داخلی برای راه‌اندازی این مراکز هنوز هیچ گامی برای احداث سنگ بنای اولیه برداشته نشده است. کما اینکه طی جلساتی که سازمان بنادر و دریانوردی با سازمان محیط‌زیست داشته، مقرر شده است که در هیچ نقطه‌ای در خلیج فارس منطقه‌ای به عنوان بازیافت کشتی احداث نشود.
این در حالی است که در جنوب و شمال کشور پتانسیل‌های خوبی برای راه‌اندازی این صنعت وجود دارد. به گفته کارشناسان اشتغال‌زایی و سود‌آوری صنعت بازیافت کشتی را نمی‌توان به هیچ عنوان نادیده گرفت، آنچنان کشورهایی مانند چین، هند، پاکستان و بنگلادش با سرمایه‌گذاری‌های انجام شده به خوبی از این صنعت بهره‌برداری کرده و سالانه میلیاردها دلار از محل بازیافت کشتی ارز به دست می‌آورند.
1-4 اهداف تحقیق
1-4-1 هدف کلی
هدف کلی این مطالعه، ارزیابی و امکان‌سنجی استقرار صنعت بازیافت کشتی در منطقه آزاد اروند می‌باشد.
1-4-2 اهداف جزئی
- شناسایی مهمترین معیارها در استقرار صنعت بازیافت کشتی در منطقه آزاد اروند
- مشخص نمودن بهترین مکان جهت پایه‌گذاری صنعت بازیافت کشتی در منطقه آزاد اروند
- برنامه‌ریزی صنعت بازیافت کشتی در منطقه آزاد اروند با حداقل آلودگی ممکن (آلودگی در حد صفر)
- برنامه‌ریزی جهت تشکیل مدیریت یکپارچه بازیافت کشتی با هماهنگی سازمان‌های ذیربط
- معرفی و بررسی کنوانسیون‌های بین‌المللی بازیافت کشتی‌ها از قبیل هنک‌گنک، بازل و …
1-5 سوالات تحقیق
- مهمترین عوامل یا معیارها در استقرار صنعت بازیافت کشتی کدام‌اند؟
- بهترین مکان در منطقه آزاد اروند جهت پایه‌گذاری صنعت بازیافت کشتی کجاست؟
- پایه‌گذاری صنعت بازیافت کشتی در منطقه آزاد اروند چگونه باعث رونق اقتصادی می‌گردد؟
- پایه‌گذاری صنعت بازیافت کشتی در منطقه آزاد اروند چگونه باعث اشتغال‌زایی می‌شود؟
- این صنعت چگونه پایه‌گذاری گردد که آلودگی ناشی از آن در حد صفر باشد؟
1-6 فرضیه‌های تحقیق
فرضیه اول؛ منطقه آزاد اروند از پتانسیل مناسبی جهت پایه‌گذاری صنعت بازیافت کشتی برخوردار است.
فرضیه دوم؛ پایه‌گذاری این صنعت در منطقه آزاد اروند منجر به اشتغال‌زایی و رونق صنایع داخلی می‌گردد.
فرضیه سوم؛ برنامه‌ریزی این صنعت به صورت مکانیزه و بر طبق کنوانسیون‌های بازل و هنک‌گنک در منطقه آزاد اروند هیچ گونه آلودگی زیست محیطی ایجاد نمی‌کند.
1-7 مواد و روش انجام تحقیق
1-7-1 روش انجام تحقیق
پژوهش حاضر فرایند امکان‌سنجی صنعت بازیافت کشتی را طبق مراحل زیر دنبال می‌کند:
- بررسی و امکان‌سنجی استقرار صنعت بازیافت کشتی در منطقه آزاد اروند
- یافتن بهترین مکان در منطقه آزاد اروند جهت انجام بازیافت کشتی
- پایه‌گذاری این صنعت با ایجاد کمترین آلودگی زیست محیطی ممکن
لذا این تحقیق از نوع آمیخته اکتشافی و از آنجایی که یافته‌های تحقیق می‌تواند در رونق اقتصادی کشور مفید واقع شود، از نظر هدف جزء تحقیقات کاربردی محسوب می‌گردد.
1-7-2 روش و ابزار گردآوری اطلاعات
این تحقیق از لحاظ جمع‌آوری اطلاعات در دسته تحقیقات غیرآزمایشی میدانی قرار می گیرد. روش تحقیق موردنظر بر اساس جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای و میدانی از طریق حضور مستمر در بنادر مستقر در حاشیه اروندرود و بررسی آمارهای بازیافت کشتی، تشکیل تیم طوفان فکری، مصاحبه با مدیران ارشد و در صورت نیاز تهیه پرسشنامه می‌باشد.
1-8 جامعه آماری و تعداد نمونه
جامعه مورد مطالعه ما را تمامی مدیران ارشد سازمان‌های ذیربط از جمله سازمان بنادر و دریانوردی، سازمان منطقه آزاد اروند، اداره محیط‌زیست، شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و سایر سازمان‌های ذیربط دیگر که ممکن است در طی انجام پروژه شناسایی شوند، تشکیل می‌دهد.
با توجه به اینکه در این پژوهش جهت شناسایی و رتبه‌بندی عوامل موثر در استقرار صنعت بازیافت کشتی از روش طوفان مغزی استفاده شده است و مناسب‌ترین تعداد اعضاء جهت تشکیل تیم طوفان مغزی بین 14 تا 20 نفر متخصص و خبره در زمینه تحقیق می‌باشد. بدین جهت در این پژوهش جهت تشکیل تیم طوفان مغزی از 22 نفر افراد خبره و متخصص در زمینه بازیافت کشتی دعوت بعمل آمد که از این 22 نفر 15 نفر دعوت ما را اجابت کردند و طی چند جلسه عوامل را شناسایی و رتبه‌بندی کردند. که این 15 نفر متخصص حجم نمونه پژوهش حاضر را تشکیل می‌دهند.
1-9 روش تحلیل داده‌ها
در این پژوهش، ابتدا با استفاده از روش طوفان مغزی، به صرفه بودن استقرار صنعت بازیافت کشتی در منطقه آزاد اروند و مجموعه‌ای از عوامل تأثیرگذار در پایه‌گذاری این صنعت شناسایی می‌شود.
در مرحله دوم به وسیله بررسی ویژگی‌های جغرافیایی، زیست بوم محیطی و … نوارهای ساحلی واقع در منطقه آزاد اروند و عوامل شناسایی شده تأثیرگذار در پایه‌گذاری این صنعت توسط تیم طوفان مغزی چندین نقطه در طی خطوط ساحلی برای انجام این امر شناسایی می‌گردد.
در مرحله سوم با استفاده از نظر اعضای تیم طوفان مغزی، عوامل موثر در پایه‌گذاری صنعت بازیافت کشتی امتیاز بندی و اولویت‌بندی می‌گردد و در مرحله بعد با مشخص شدن ترتیب بندی عوامل موثر و همچنین بهترین نقاط برای پایه‌گذاری صنعت بازیافت کشتی، با روش AHP با استفاده از نرم‌افزار Expert Choice 11 بهترین نقطه از بین نقاط ارائه شده، مشخص می‌گردد و در مرحله آخر به بهترین روش جهت از رده خارج کردن کشتی‌های فرسوده و همچنین پایه‌گذاری صنعت بازیافت کشتی با کمترین ایجاد آلودگی محیط‌زیستی اندیشیده می‌شود.
1- 10 جنبه جدید بودن و نوآوری تحقیق
تاکنون پژوهش‌های زیادی در کشور در مورد مبحث بازیافت کشتی و نیز انجام یک پروژه خاص انجام شده است اما به طور خاص مطالعه موردی در رابطه با بررسی و امکان‌سنجی استقرار صنعت بازیافت کشتی صورت نگرفته است لذا تحقیق حاضر برای اولین بار در نظر دارد که بهترین نقطه را برای پایه‌گذاری این صنعت در منطقه آزاد اروند و همچنین مهمترین عوامل جهت استقرار صنعت بازیافت کشتی با حداقل آلودگی ممکن، مشخص نماید.
1-11 تعریف واژگان کلیدی
فرم در حال بارگذاری ...
|
[دوشنبه 1399-12-25] [ 05:40:00 ب.ظ ]
|
